ឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា (The Supremacy of the Constitution of Cambodia)

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាលក្ខខណ្ឌគតិយុត្តនៃរដ្ឋ។ តាមន័យសម្ភារៈ រដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺជាច្បាប់គ្រឺះ និងជាច្បាប់កំពូលនៃរដ្ឋដែលជាទូទៅកំណត់នូវរចនាសម្ព័ន្ធ និងមុខងារជាមូលដ្ឋាននៃរដ្ឋនិងអង្គការសំខាន់ៗព្រមទាំងកំណត់នូវសិទ្ធិនិងករណីកិច្ចជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។ ចំណែកឯន័យទម្រង់វិញ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាឯកសារដែលនិយាយអំពីស្ថាប័ននយោបាយ ដែលគេរៀបចំតាក់តែងឡើង និងធ្វើវិសោធនកម្មគោរពតាមនីតិវិធីខុសពីនីតិវិធីសម្រាប់ច្បាប់ធម្មតា។ តាមន័យទាំងនេះ យើងអាចដឹង ថារដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពិតជាមានឧត្តមភាព។ តើឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាអ្វី? តើរដ្ឋធម្មនុញ្ញឧត្តមភាពយ៉ាងណាខ្លះ?

១. កំណត់ន័យឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

នៅក្នុងពាក្យឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញយើងឃើញមានពាក្យគន្លឹះមួយសំខាន់គឺ”ឧត្តមភាព”។ អ្វីទៅជាឧត្តមភាព? ពាក្យឧត្តមភាពគឺសំដៅដល់ភាពជាធំ ភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ប្រសើរលើសគេ។ តាមរយៈន័យនេះ យើងអាចកំណត់ន័យ “ឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ” បានថា ជាភាពដែលមានតម្លៃគតិយុត្តខ្ពង់ខ្ពស់ជាងគេនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ក្នុងន័យនេះឧត្តមានុភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺស្ថិតនៅទីតាំងទីមួយនៃឋានានុក្រមច្បាប់។

២. ឧត្តមភាពតម្លៃគតិយុត្តនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ

ដោយយោងទៅលើឧត្តមភាពនៃតម្លៃគតិយុត្តដែលខ្ពង់ខ្ពស់ជាងគេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងច្បាប់ផ្សេងៗ លោក Hans Kelsen បានចាត់ថ្នាក់ឲ្យរដ្ឋធម្មនុញ្ញស្ថិតនៅថ្នាក់កំពូលនៃសាជីជ្រុង។ តាមរយៈការចាត់ថ្នាក់នេះយើងឃើញថា តម្លៃគតិយុត្តរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញមានឧត្តមភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ណាស់ ដែលច្បាប់ទាំងឡាយនៃរដ្ឋត្រួវតែរណប។ នេះមានន័យថា អត្ថបទច្បាប់ ឬបទបញ្ជាទាំងឡាយត្រូវតែគោរពទៅតាមគោលការណ៍ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ គោលការណ៍គតិយុត្តនៃច្បាប់ ឬបទបញ្ជាទាំងឡាយរបស់រដ្ឋ មិនអាចផ្ទុយពីគោលការណ៍នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានទេ។ ករណីដែលមានការចែងផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះគេនឹងចាត់ទុកអត្ថបទច្បាប់ ឬបទបញ្ជានោះថាអធម្មនុញ្ញភាព ដែលត្រូវតែកែប្រែឬលុបចោល។ ហេតុនេះហើយដើម្បីធានាឲ្យបាននូវការគោរពឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គេតម្រូវឲ្យមានការពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាព។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញកើតឡើងពីអង្គការចាត់តាំងពិសេសមួយខុសប្លែកពីច្បាប់ធម្មតា គឺកើតចេញ្ញពីប្រជាមតិ ឬសភាធម្មនុញ្ញ ដែលទាំងនេះកើតចេញពីការអនុវត្តអំណាចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដោយផ្ទាល់ ឬតាមរយៈតំណាងក្នុងការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើង។ នេះបញ្ជាក់ថា បើមានគោលការណ៍ ណាមួយនៃច្បាប់ ឬបទបញ្ជាណាមួយចែងផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ មានន័យថាវាផ្ទុយនឹងឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ការត្រួតពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាព អាចធ្វើជាអាទិកាល ឬជាបុច្ឆាកាល។ តាមមាត្រា១៤០ និង ១៤១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុបានកំណត់ថាៈ “ច្បាប់អាចត្រូវបានពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពមុន និងក្រោយប្រកាសឲ្យប្រើ។ រីឯបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរដ្ឋសភា និងច្បាប់រៀបចំអង្គការទាំងឡាយត្រូវតែបញ្ជូនទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញពិនិត្យ មុននឹងប្រកាសឲ្យប្រើ”។ នេះគឺជាមាត្រាដែលបានចែងដើម្បីការពារឧត្តមភាពនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលការពារមិនឲ្យមានការចែងផ្ទុយ ឬប្រការដែលនាំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ពិសេសចំពោះច្បាប់រៀបចំអង្គការនានា ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវតែការពារយ៉ាងល្អិតល្អន់ ដោយការត្រួតពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពជាមុន។

ករណីរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានេះផងដែរ យើងក៏ឃើញមានមាត្រាមួយចំនួន បានចែងស្តែងឲ្យឃើញពីឧត្តមភាពគតិយុត្តនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដូចជាៈ

- មាត្រា ១៥០: “រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះជាច្បាប់កំពូលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ច្បាប់និងសេចក្តីសម្រេចនានាត្រូវស្របនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាដាច់ខាត”។ មាត្រានេះសង្កត់យ៉ាងធ្ងន់ មានតែរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយគត់ដែលខ្ពស់ជាងគេ ហើយមិនឲ្យមានការចែងផ្ទុយពីគោលការណ៍គតិយុត្តដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពីច្បាប់ផ្សេងៗឡើយ។

- មាត្រា ១៥៨: “ច្បាប់ និងបទដ្ឋានទាំងអស់នៅកម្ពុជាដែលធានាការពារនូវទ្រព្យសម្បតិ្ត សិទ្ធិ សេរីភាព និងទ្រព្យសម្បត្តិត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់របស់បុគ្គល ដែលសមស្របនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិត្រូវមានអានុភាពអនុវត្តតទៅទៀតរហូតដល់មានអត្ថបទថ្មីមកចែងកែប្រែឬលុបចោល លើកលែងតែបទបញ្ញត្តិណាដែលផ្ទុយនឹងស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ”។ មាត្រានេះបានកំណត់តម្លៃគតិយុត្តនៃច្បាប់មុនៗ ដោយមានអត្ថន័យមួយគឺ លុបចោលរាល់ច្បាប់ មុនៗណាដែលផ្ទុយនឹងគោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង រក្សាទុកនូវច្បាប់ដែលមិនផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក៏មានឧត្តមភាពគតិយុត្តខ្ពស់ជាងសន្ធិសញ្ញា និងកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិផងដែរ។ នេះស្តែងឡើងតាមមាត្រា ៥៥ ដែលចែងថាៈ “សន្ធិសញ្ញា និងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយណាដែលមិនស្របនឹងឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រិត្យភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវលុបចោល”។

៣. ឧត្តមភាពនៃនីតិវិធី

យើងឃើញថានីតិវិធីនៃការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្តី នីតិវិធីនៃការធ្វើវិសោធនកម្មក្តី រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាននីតិវិធីសាំញ៉ាំ និងតឹងតែងជាងច្បាប់ធម្មតា។ នេះបង្ហាញថារដ្ឋធម្មនុញ្ញមានឧត្តមភាពខ្ពស់ជាងច្បាប់ ធម្មតា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ កើតចេញពីប្រជាមតិ ឬចេញពីសភាធម្មនុញ្ញ ដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រើអំណាចរបស់ ខ្លួនដោយផ្ទាល់ ឬតាមរយៈតំណាង។ ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជារដ្ឋធម្មនុញ្ញរឹង ដូច្នេះ “ការសើរើត្រូវសម្រេចដោយ រដ្ឋសភាតាមសម្លេង២/៣នៃសមាជិករបស់ខ្លួនទាំងមូល”(មាត្រា១៥១វាក្យខណ្ឌទី២)។ សម្លេង២/៣នេះជាសម្លេងពិបាកនឹងរក ដែលវាជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថាបញ្ញត្តិដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមានឧត្តមភាព ខ្ពស់ខ្ពស់មិនងាយនឹងអាចសើរើបាន។

មួយវិញទៀត នៅក្នុងមាត្រា១៥២ និង១៥៣ បានហាមមិនឲ្យមានការសើរើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។“ការសើរើរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនអាចធ្វើទៅកើតទេក្នុងករណីដែលប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងភាពអាសន្ន”(មាត្រា១៥២)។ នេះគឺជាការដាក់កម្រិត នូវសិទ្ធិក្នុងការសើរើ ក្នុងគោលបំណងហាមមិនឲ្យស្ថាប័នផ្សេងៗ បំប្លែងខ្លួនជា ស្ថាប័នផ្សេងទៀត ដើម្បីរកចំណញលើកាលៈទេសៈដែលវឹកវរនោះ។ ការហាមឃាត់មួយទៀតគឺអ្វីដែល”ប៉ះពាល់ដល់របបប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស និងរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ”(មាត្រា១៥៣)។ ការហាមឃាត់នេះ គឺដើម្បីបង្ហាញពីការរក្សារបបនយោបាយមួយដែលមានស្ថេរភាពសម្រាប់ការដឹកនាំរដ្ឋ។ ជារួម ភាពខុសគ្នានៃតម្លៃគតិយុត្ត និងនីតិវិធី បើប្រៀបធៀបទៅនឹងច្បាប់ដទៃ គឺជាឧត្តមានុភាពរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

៤. សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

យោងតាមការសិក្សាខាងលើ យើងឃើញថារដ្ឋធម្មនុញ្ញមានឧត្តមភាពខ្ពង់ខ្ពស់ជាងច្បាប់ដទៃ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញជាច្បាប់កំពូលសម្រាប់រដ្ឋនីមួយៗ ដែលនេះបានបង្ហាញឲ្យឃើញថារដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវតែជាធាតុចម្បងបង្អស់ និងជាធាតុដែលបង្កើតច្បាប់ដទៃទៀតផងដែរ។ គ្រប់បទបញ្ញត្តិនៃអត្ថបទច្បាប់នៃរដ្ឋ គឺជាធាតុចំណុះឲ្យរដ្ឋធម្មនុញ្ញទាំងអស់ មិនអាចមានច្បាប់ដែលផ្ទុយនឹងស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានទេ៕

ឯកសារយោង

ក. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣។
ខ. នីតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រៀបរៀងដោយ សាស្រ្តាចារ្យ សុខ យ៉ាន ឆ្នាំសិក្សា២០១១-២០១២។

គ. នីតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា លោកម៉ូរីស ហ្គៃយ៉ា ១៩៩៤។