ដំណើរការស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ (The Legislative Process)

រដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភាមានអំណាចនិតីបញ្ញត្តិ។ សមាជិកព្រឹទ្ធសភា សមាជិករដ្ឋសភានិងនាយករដ្ឋ មន្ត្រីមានសិទ្ធិផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ឬស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់។ ដំណើរការច្បាប់នេះ ជាធម្មតាប្រើរយៈពេល ២ទៅ ៣ខែ ដើម្បីបញ្ចប់។ យ៉ាងណាក្តី ក្នុងករណីមានអាសន្ន ដំណើរការនេះត្រូវ បានបំព្រួញហើយច្បាប់អាចត្រូវបានអនុម័តក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ច្បាប់ត្រូវបានអនុម័តបន្ទាប់ពីមានសម្លេងគាំទ្រភាគច្រើនដាច់ខាត (50% + 1) នៃរដ្ឋសភា បានបោះឆ្នោតអនុម័តច្បាប់នោះ។

ដំណើរការច្បាប់នៅប្រទេសកម្ពុជា

- អត្ថបទភាគច្រើនដែលត្រូវបានបង្កើតចេញជាទម្រង់ នឹងក្លាយជាពង្រាងច្បាប់ (ការផ្តួចផ្តើមគំនិតរបស់រដ្ឋាភិបាល)។នៅពេលដែលសេចក្តីព្រាងច្បាប់/សេចក្តីស្នើច្បាប់ជាគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ព្រឹទ្ធសភា តំណាងរាស្ត្រមានសិទ្ធិស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ប៉ុន្តែសំណើរនេះមិនអាចទទួលយកបានទេបើវិសោធនកម្មច្បាប់នោះសំដៅបន្ថយប្រាក់ចំណូលសាធារណៈឬបន្ថែមបន្ទុកលើប្រជាពលរដ្ឋ។

- ចំនួនច្បាប់ដ៏ច្រើនក្រាស់ក្រែលត្រូវបានធ្វើឡើងតាមនីតិវិធីយ៉ាងឆាប់រហ័សដោយផ្អែកលើការប្រកាសស្ថានភាពអាសន្ន មានន័យថាច្បាប់ត្រូវបានអនុម័តក្នុងរយៈពេលពីរបីថ្ងៃនិងទុកពេល តិចតួចសម្រាប់ការពិចារណា ឬការធ្វើឲ្យច្បាប់នោះល្អឥតខ្ចោះ។ ឧទាហរណ៍ច្បាប់ស្តីពីស្ថាន ទម្ងន់ទោសនៃបទល្មើស ឆ្នាំ (២០០២) ច្បាប់ស្តីពីរយៈពេលនៃការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន ឆ្នាំ (១៩៩៩) ច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ (១៩៩៨) និងច្បាប់ ការងារឆ្នាំ (១៩៩៧) ត្រូវបានអនុម័តតាមស្ថានភាពដំណើរការអនុម័តច្បាប់បន្ទាន់។

- បើព្រឹទ្ធសភាសុំឲ្យកែសម្រួលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ឬសេចក្តីស្នើច្បាប់នោះ រដ្ឋសភាត្រូវពិនិត្យនិង សម្រេចតែត្រង់បទបញ្ញត្តិឬចំណុចណាដែលព្រឹទ្ធសភាសុំឲ្យកែសម្រួលដោយបដិសេធចោល ទាំងមូល ឬទុកជាបានការខ្លះ។

- ការបង្វិលទៅបង្វិលមករវាងព្រឹទ្ធសភានិងរដ្ឋសភាត្រូវធ្វើក្នុងរយៈពេលមួយខែ។ រយៈពេលនេះ ត្រូវបន្ថយមកត្រឹម១០ថ្ងៃ បើពិនិត្យពីថវិកាជាតិនិងហិរញ្ញវត្ថុហើយមកត្រឹមតែ២ថ្ងៃ បើជាការប្រ ញាប់។

- បើព្រឹទ្ធសភាបដិសេធសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ឬសេចក្តីស្នើច្បាប់នោះជាអសារបង់ រដ្ឋសភាមិនអាច នឹងយកមកពិចារណាជាលើកទីពីរបានមុនរយៈពេលមួយខែទេ។ រយៈពេលនេះ ត្រូវបន្ថយមក ត្រឹម១៥ថ្ងៃបើពិនិត្យពីថវិកាជាតិនិងហិរញ្ញវត្ថុហើយមកត្រឹមតែ៤ថ្ងៃ បើជាការប្រញាប់។

- ច្បាប់ដែលរដ្ឋសភាបានអនុម័តនិងព្រឹទ្ធសភាបានពិនិត្យចប់សព្វគ្រប់រួចហើយ ត្រូវបានព្រះ មហាក្សត្រទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាប្រកាសឲ្យប្រើ។

- ច្បាប់ត្រូវចូលជាធរមាននៅរាជធានីភ្នំពេញក្នុងរយៈពេល១០ថ្ងៃគត់ក្រោយពីថ្ងៃប្រកាសឲ្យប្រើ និងនៅទូទាំងប្រទេសក្នុងរយៈពេល២០ថ្ងៃគត់ ក្រោយពីថ្ងៃប្រកាសឲ្យប្រើ។ ប៉ុន្តែបើច្បាប់នេះ បានចែងថា “ជាការប្រញាប់” ច្បាប់នេះត្រូវចូលជាធរមានភ្លាមនៅទូទាំងប្រទេសក្រោយថ្ងៃ ប្រកាសឲ្យប្រើ។

- ច្បាប់ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាប្រកាសឲ្យប្រើ ត្រូវចុះក្នុងរាជកិច្ចនិង ផ្សព្វផ្សាយនៅទូទាំងប្រទេសឲ្យទាន់តាមពេលកំណត់ខាងលើ។

ឯកសារយោង

- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩០។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩១ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩០។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩១ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ១១៣ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ១១៣ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ១១៣ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩៣ វាក្យខ័ណ្ឌ។
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៩៣ វាក្យខ័ណ្ឌ។